|
|
KALENDARIUM II WOJNY ŚWIATOWEJ NA ZIEMI KONECKIEJ
Rok 1939
W 1939 r. Końskie liczy ponad 11 tys. mieszkańców.
1 września, godz. 4:45.
Pancernik Schleswig-Holstein ostrzeliwuje Westerplatte. Od napaści wojsk niemieckich na Polskę rozpoczyna się II wojna światowa.
Dla obrony terytoriów państwa polskiego utworzone zostają Armie Wojska Polskiego. Ziemia konecka znajduje się w obszarze działania oddziałów Armii „Prusy” (dowódca – gen. dyw. Stefan Dąb-Biernacki), w szczególności 36 Dywizji Piechoty.
3 września
Pierwszy nalot niemieckich samolotów na Końskie. Uszkodzony zostaje dworzec i tory kolejowe. Kolejne naloty odbywają się do 5 września. Ginie w nich ok. 60 osób. Wśród ofiar m.in. nauczyciel Kazimierz Piesch uczący przed wojną w Gimnazjum w Końskich [obecnie mieści się tu I LO].
Zniszczeniu ulegają m.in. odlewnia „Słowianin" [U schyłku XIX wieku w Końskich w pobliskiej od siebie odległości powstały trzy odlewnie: Fabryka Odlewów Żelaznych i Emaliernia SŁOWIANIN, której właścicielami byli M. Hochberg i Ajzenberg, Fabryka Odlewów Żelaznych, Maszyn Rolniczych i Wentylatorów, której właścicielem był S. Kronenblum oraz Fabryka Odlewów Żelaznych i Zakłady Mechaniczne NEPTUN własność J.Mintza. Po wojnie fabryki połączono w KZO] oraz Fabryka Ceramiczna ELKA [właściciel Abram Lewin] na ulicy Nowy Świat [obecnie Wjazdowa].
Więcej o ulicy Nowy Świat: konskie.org
5 września
Niemieckie bomby spadają na Czermno i Fałków.
6 września
Walki nad rzeką Czarną I batalionu 163 pp i obrona Rudy Malenieckiej przed wojskami niemieckimi. 
Fot. Pomnik pamięci żołnierzy Korpusu Ochrony Pogranicza i bohaterom walki na rzeką Czarną 6 września 1939 r. – Ruda Maleniecka
7 września
36 Dywizja Piechoty stoczyła pod Kazanowem bitwę z Dywizjami Wehrmachtu. Walki trwały wiele godzin, rozciągnęły się na kolejny dzień, spłonęło większość budynków. Polacy odbijali Kazanów dwukrotnie. Zginęło ok. 50 żołnierzy.
Fot. Pomnik pamięci Żołnierzy biorących udział w walkach we wrześniu 1939 r. - Kazanów
8 września
W godzinach porannych od strony Przedborza do Końskich wkraczają oddziały niemieckie, opanowując miasto.
9 września
Na skwerze przed kościołem św. Mikołaja przeznaczonym na wojenny cmentarz, odbywają się pierwsze pochówki żołnierzy niemieckich, zabitych w walkach pod Kazanowem i innych miejscowościach (Antoniów).
10 września
Adolf Hitler przejeżdża przez Kielecczyznę. Podobno 9 lub 10 września wylądował samolotem z Oławy w okolice Białaczowa/Sobienia. Celem podróży są Kielce, ale po drodze wizytuje pałac Tarnowskich w Końskich i umieszczony tam sztab gen. von Reichenaua.
11 września
Wieczorem Niemcy dokonują spalenia unikalnej, zabytkowej, pochodzącej z początku XVII w., synagogi (znajdującej się przy ówczesnej ul. Bożniczej, obecnie ul. Targowej i obecnego sklepu „Biedronka”). O historii synagogi: konskie.org
Fot. Synagoga konecka [źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe]
12 września
Do Końskich przybywa ekipa filmowa z wybitną reżyserką Leni Riefenstahl, która spóźnia się na podróż Hitlera po Kielecczyźnie. Podobno właśnie z Końskich pochodzi słynne zdjęcie przedstawiające przerażoną Riefenstahl, obserwującą „Masakrę w Końskich”: Niemcy spędzają w tym dniu na skwer przy kolegiacie św. Mikołaja w Końskich grupę ok. 40-50 żydowskich mężczyzn, którym polecają wykopać groby dla poległych żołnierzy Wehrmachtu – bijąc ich przy tym i maltretując. W pewnym momencie wybucha bezładna strzelanina, w wyniku której śmierć ponosi 22 Żydów.
Fot. Tablica pamięci zamordowania 12 września 1939 r. 22 obywateli narodowości żydowskiej przez żołnierzy niemieckich – Końskie
Zdjęcie cmentarza na skwerze przy Kościele św. Mikołaja: fotopolska.eu
15 września
W odpowiedzi na śmierć generała SS Wilhelma Roettiga (10 września podczas starcia na szosie Opoczno – Inowłódz, między wsiami Kraśnica – Kruszewiec) aresztowano kilkaset osób i umieszczono jako zakładników w utworzonym obozie na Budowie, w dawnej Parowozowni – Warsztatach Kolejowych (obecnego „Kowentu"). Rozstrzelano także 20 zakładników. Łącznie przez obóz przeszło ok. 5000 osób z Końskich i okolic. Obóz funkcjonował do listopada.
We wrześniu ostatni właściciel dóbr koneckich, Władysław Tarnowski obawiając się o los rodziny zadecydował o wyjeździe na wschód. Tam został aresztowany przez bolszewików i osadzony w więzieniu w Mińsku. Zginął w Katyniu. Marii Tarnowskiej udało się powrócić tylko do Modliszewic, gdyż dom w Końskich był już zajęty przez Niemców. Pozostała tam do wysiedlenia przez Niemców w 1942 r., gdy osiedla się tu mjr Eduard Fitting - powiatowy zarządca gospodarczy, zlikwidowany w 1944 r. Maria Tarnowska przenosi się wówczas z synami do Potockich w Chrząstowie. Pod koniec 1945 r. Maria Tarnowska zamieszkała na stale w Krakowie i tam pozostała aż do śmierci w 1979 r.
Źródło i więcej o losach rodziny Tarnowskich: www.rodtarnowski.com
17 września
Armia Czerwona wkracza na teren Rzeczypospolitej Polskiej, łamiąc polsko-sowiecki pakt o nieagresji i realizując tym samym ustalenia zawarte w tajnym protokole paktu Ribbentrop-Mołotow.
Na obszarach wcielonych do ZSRR od września 1939 r. rozpoczęły się masowe aresztowania. Rozkazem szefa Ludowego Komisariatu Spraw Wewnętrznych (NKWD) Ławrientija Berii, już kilka dni po ataku, zaczęły powstawać obozy jenieckie. Były wśród nich m.in. obozy w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie. Wśród aresztowanych są mieszkańcy Końskich i powiatu koneckiego.
Na terenie ziemi koneckiej Niemcy zajmują dla swoich celów poszczególne budynki i miejsca:
- w budynku administracyjnym fabryki Hochberga przy ul. Fabrycznej (KZO) utworzono siedzibę Gestapo, w piwnicach tego budynku znajdował się areszt,
- zbudowaną w 1932 r. kamienicę Szapsa Edelista (obecnie budynek Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych Nr 3 przy ul. Piłsudskiego) zajmuje żandarmeria niemiecka,
- budynek dawnej Szkoły Powszechnej Nr 1 przy ul. Warszawskie [rozebrany w latach 90. XX w.], zajmują jednostki policyjne i żandarmeria,
- więzienie przy ul. Jatkowej (obecnie ul. Spółdzielcza). Budynek rozebrano w latach 70 –tych.
- w hotelu „Polonia" przy ul. Kilińskiego (obecnie ul. Łazienna) oprócz restauracji urządzone zostało niemieckie kasyno oficerskie,
- w Czarnieckiej Górze [w obecnym szpitalu] mieściła się w latach 1942 – 1944 żandarmeria konecka
- cmentarz żydowski zlokalizowany u wylotu ul. Nowy Świat (Wjazdowa i Staszica) w kierunku Proćwina był miejscem pojedynczych i zbiorowych mordów ludności żydowskiej i polskiej.
Październik.
W październiku 1939 r. w rejon powiatu koneckiego przybywają żołnierze Oddziału Wydzielonego Wojska Polskiego majora Henryka Dobrzańskiego „Hubala". Przebywający w gajówce Zychy koło Radoszyc „Hubal” podjął decyzję o utworzeniu organizacji konspiracyjnej pod nazwą „Okręg Bojowy Kielce”.
Jednym z pierwszych którzy stawili się pod rozkazy „Hubala” był przebywający wtedy u rodziców w Radoszycach por. rezerwy Jan Stoiński „Brzoza” [przed wojną nauczyciel koneckiej szkoły nr 3].
Rozpoczynają się kolejne represje ze strony okupantów: kontyngenty (obowiązkowe dostawy mięsa, zboża, mleka) i wywozy na przymusowe roboty do Rzeszy, zakaz nauczania, nakaz noszenia opaski odróżniającej przez Żydów.
26 października
W sposób sprzeczny z prawem międzynarodowym Niemcy proklamują Generalne Gubernatorstwo podzielone na 4 dystrykty: krakowski, lubelski, warszawski i radomski (od 1941 także piąty – galicyjski). Końskie należało do dystryktu radomskiego. Generalnym Gubernatorem z siedzibą w Krakowie był Hans Frank.
13 listopada
Powstaje Związek Walki Zbrojnej (ZWZ) mająca skupiać całość konspiracji wojskowej na danym terenie. Późniejsza Armia Krajowa.
Na koniec 1939 roku ukształtowały się w Końskich organizacje konspiracyjne, które następnie weszły w struktury ZWZ, skupione wokół Jana Stoińskiego -"Brzoza", Górski", Jana Wypiórkiewicza -"Scaevola", Tomira Tworzyańskiego - „Borsuk”, Bojomira Tworzyańskiego - „Ostoja”, Stanisława Białeckiego - „Tygrys” "Scaevola II".
Poza grupą kierowniczą w organizacji znalazła się duża grupa osób zaangażowanych w utrzymanie łączności, kolportaż biuletynu i wywiad.
Jednocześnie młodzież koneckiego gimnazjum i liceum tworzy konspiracyjną grupę- „Gimnazjalną Drużynę Bojową”. Zajmowali się gromadzeniem i konserwacją broni oraz sprzętu wojskowego znalezionego na pobojowiskach. Na jej czele stanął Bolesław Wielgosiński „Grab”. Grupa utrzymywała łączność z Oddziałem Wydzielonym Wojska Polskiego majora Henryka Dobrzańskiego „Hubal”. Więcej: http://akokregkielce.pl/wielgosinski-boleslaw.html
Rok 1940
Od początku 1940 roku na terenie powiatu koneckiego rozpoczął działalność Obwód Końskie ZWZ. Wśród sztabu można wymienić:
- Jan Stoiński – komendant
- Maksymilian Szymański „Relampago” – zastępca
- Marian Słonimski „Babinicz”
- Bronisław Ejgird „Szary”, „Molenda”, „Jerzy”
- Tomir Tworzyański „Borsuk”
- Stanisław Białecki „Tygrys”, „Scaevola II” [pseudonim wybrany po aresztowaniu Scaevoli I czyli Jana Wypiórkiewicza]
- Bojomir Tworzyański „Ostoja”
- Andrzej Zdzianicki „Paszko Złodziej”
- Zygmunt Wyrwicz „Cumulus”
- Tadeusz Szatkowski „Grom”
30 marca
Oddział majora „Hubala” stacza walkę pod Huciskiem, gdzie zadaje poważne straty (ok. 100 zabitych) batalionowi policji niemieckiej.
1 kwietnia
Zwycięska walka oddziału „Hubala” z oddziałem SS pod Szałasem.
W tym czasie pod pretekstem obławy na „Hubalczyków” Niemcy dopuszczają się licznych zbrodni na ludności cywilnej na ziemiach kieleckich. Były to pierwsze akty terroru tego typu w całej okupowanej wówczas Europie. W ok. 30 wsiach Niemcy zamordowali ponad 700 osób i spalili ponad 600 domów.
W powiecie koneckim były to m.in. mord 85 osób na Górze Smykowskiej, w tym 61 mieszkańców Królewca i 18 mieszkańców Adamowa (7 kwietnia), mord 13 mieszkańców Wąsoszy i Małachowa (7 kwietnia), mord 26 osób w okolicach Nieba i Piekła (6 kwietnia), mord ok. 90 osób mieszkańców Szałasu (8 kwietnia), wymordowanie rodziny Gutów w Stąporkowie (5 kwietnia).
Najbardziej krwawa pacyfikacja dotyczyła miejscowości Skłoby (ok. 35 km od Końskich, powiat szydłowiecki)- 11 kwietnia 1940 r. zamordowanych zostało 265 mężczyzn.
Fot. Kwatera rozstrzelanych 7.IV.1940 r. przez hitlerowców mieszkańców Adamowa i Królewca (cmentarz parafialny w Miedzierzy)
3 kwietnia
NKWD rozstrzeliwuje pierwszą grupę oficerów polskich więzionych od jesieni 1939 r. w obozie w Kozielsku. Jeńcy z Kozielska byli mordowani w Katyniu i Smoleńsku, oficerowie ze Starobielska byli zabijani w Charkowie, a z obozu w Ostaszkowie zginęli w Twerze - pochowani zostali w Miednoje. Inne masowe groby są w Kuropatach pod Mińskiem oraz w Bykowni pod Kijowem.
27 kwietnia
Heinrich Himmler wydaje rozkaz założenia obozu Auschwitz-Birkenau. Obowiązki komendanta powierza się Rudolfowi Hößowi. Rudolf Höß przybywa do Oświęcimia 30 kwietnia. Pierwszy masowy transport więźniów do obozu odbywa się 14 czerwca 1940 r.
30 kwietnia
Śmierć „Hubala”. Oddział majora został zaskoczony w czasie leśnego biwaku przez oddziały Wehrmachtu w okolicach wsi Anielin (okolice Inowłodza). W gwałtownej walce oddział ulega rozproszeniu, a „Hubal” ginie z bronią w ręku.
Jego żołnierze kontynuowali walkę do 25 czerwca, kiedy zapadła decyzja o rozwiązaniu Oddziału i przejściu do konspiracji.
Fot. Szaniec majora Hubala w Anielinie (pow. opoczyński)
Rok 1941
Wiosną Niemcy tworzą w Końskich getto. Jeden fragment dzielnicy żydowskiej obejmował ulice: Berka Joselewicza, Kazanowską, Krakowską, 3 Maja, druga część mieściła się przy ul. Kilińskiego, Jatkowej, Warszawskiej, Bóżniczej i Nowy Świat. W getcie przebywało około dziesięciu tysięcy osób, w tym duża grupa przesiedleńców z Wielkopolski, Płocka i Łodzi. Więcej w artykułach konskie.org: zaginiony-swiat-zydow; broncia-kapilman-z-koneckiego-getta
22 czerwca
Niemcy atakują Związek Radziecki.
Październik
W części Końskich zwanej „Budową” (przy skrzyżowaniu ul. Warszawskiej z linią kolejową Koluszki – Skarżysko) Niemcy tworzą obóz dla kilkunastu tysięcy radzieckich jeńców wojennych - „Nordkaserne Końskie". Teren otoczony był betonowym ogrodzeniem i drutem kolczastym oraz obstawiony wieżami strażniczymi. W obozie zbudowano ok. stu drewnianych baraków (do obecnych czasów zachował się jeden). Obóz funkcjonował do jesieni 1943 r. i był miejscem zagłady. Wskutek nieludzkich warunków, a zwłaszcza głodu, zimna i epidemii wg różnych źródeł zmarło w nim nawet do 23 tyś. jeńców.Ofiary i zmarłych grzebano w masowych mogiłach w pobliskim lesie na terenie Baryczy. Wśród więźniów była także grupa około 50 Norwegów przywiezionych przez Niemców ze Skandynawii po zajęciu Norwegii, z których 20 rozstrzelano na wieść o planowanej ucieczce. Więcej w artykule konskie.org: Tragedia jeńców norweskich.
8 listopada
Niemcy aresztują ks. Kazimierza Sykulskiego, proboszcza i dziekana koneckiej parafii św. Mikołaja. Początkowo przebywał w więzieniu w Radomiu, a następnie został wywieziony do niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau, gdzie otrzymał numer obozowy 21962.
11 grudnia w Auschwitz ks. Kazimierz Sykulski zostaje rozstrzelany. 13 czerwca 1999 w Warszawie został beatyfikowany przez papieża Jana Pawła II, w grupie 108 błogosławionych męczenników II wojny światowej.
Fot. Pomnik ks. Kazimierza Sykulskiego (przed Starostwem Powiatowym w Końskich)
Rok 1942
14 luty
Rozkazem Naczelnego Wodza gen. Władysława Sikorskiego Związek Walki Zbrojnej zostaje przekształcony w Armię Krajową, a na jej czele staje gen. Stefan Rowecki „Grot". Armia Krajowa była największą siłą zbrojną Polskiego Państwa Podziemnego.
Maj
W ramach akcji porządkowania miasta Niemcy przystąpili do wyburzania w Rynku zabytkowych kramów handlowych tzw. Annotargu (Pociejowa), wybudowanych z inicjatywy Anny hrabiny Małachowskiej w 1817 r. Wyburzono także kilkanaście budynków od ówczesnej ulicy Jatkowej (Spółdzielczej) w kierunku szpitala, aby w prostej linii poszerzyć ul. Warszawską, z przystosowaniem jej do transportu jednostek niemieckich. Więcej w artykule konskie.org: Pierwszy konecki sklep.
1 – 3 listopada
W nocy z 1/2 listopada grupy żandarmów i gestapowców - w wyniku zdrady Maksymiliana Szymańskiego "Relampago" - przystąpiły w kilku punktach Końskich do likwidacji członków komendy obwodu AK i dowództwa Związku Odwetu. W tej akcji polegli: w ogrodzie Białeckich „Na Budowie” – Komendant Obwodu kpt. Jan Stoiński „Górski”, a w domu Tworzyańskich na Koczwarze k. Końskich (skąd radiotelegrafista Komendy Głównej AK Jóźwiak „Piast” nadawał depesze do Londynu) – szef ref. VI Komendy Obwodu, Tomir Tworzyański „Borsuk”. Jego brat - ppor. Bojomir „Ostoja” oraz pchor. Stanisław Białecki „Scaevola” przebili się przy użyciu granatów.
W ręce gestapo wpadli: szef ref. III Komendy Obwodu, por. Marian Słomiński „Babinicz”, sierżant pchor. Tadeusz Szatkowski „Grom”, pchor. Andrzej Zdzienicki „Paszko – Złodziej” i 6 innych osób z rodzin: Białeckich, Tworzyańskich i Szatkowskich.
Kolejnej nocy (2/3 listopada) grupa żołnierzy Związku Odwetu („Bandera” – Stanisław Kołodziejczyk, „Ksiądz” – Tadeusz Jencz, „Walcz” – pchor. Kazimierz Chojniarz, „Eryk” – Mieczysław Zasada, Ikar” – Lucjan Kotulski) pod dowództwem Zygmunta Wyrwicza „Cumulusa” uwalniają z więzienia aresztowanych.
Fot. Głaz pamięci - miejsce śmierci Jana Stoińskiego (ul. warsztatowa w Końskich)
Fot. Głaz pamięci rodziny Tworzyańskich w Koczwarze
3 – 7 listopada
Niemcy przystępują do likwidacji getta w Końskich, wywożąc mieszkańców do obozu zagłady w Treblince. Z Końskich wywieziono około 9 tysięcy Żydów, a około 600 rozstrzelano na miejscu (Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego nr 15-16/1955).
Rok 1943
21 marca
Na terenie ówczesnej Szkoły Powszechnej Nr 1 w Końskich przy ul. Warszawskiej Niemcy po aresztowaniach mordują 12 osób, w tym członków rodziny Świerczyńskich, właścicieli restauracji.
Fot. Grobowiec pomordowanych 21 marca 1943 r. (cmentarz przy Kościele pw. św. Anny)
13 kwietnia
Oddziały niemieckie odnajdują groby katyńskie ponad 4 tyś. ofiar polskich oficerów, którzy we wrześniu 1939 r. zostali wzięci do niewoli przez Armię Czerwoną, a w pierwszej połowie kwietnia 1940 r. zamordowani przez NKWD.
16 kwietnia
Mord rodziny Olszewskich w Skórnicach (gm. Fałków) za ukrywanie rodziny Wajntraubów. Maria Olszewska, jej synowie Leon i Henryk, oraz żona Henryka - Janina zostali pośmiertnie uhonorowani tytułem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata w 1996 roku.
18 – 22 kwietnia
Pacyfikacja wsi Luta.
19 kwietnia- 6 maja
Powstanie w getcie warszawskim.
Czerwiec
Od czerwca 1943 r. cichociemny - ppor. Waldemar Szwiec „Robot" zostaje dowódcą II Zgrupowania Zgrupowań Partyzanckich AK Jana Piwnika„Ponurego" z Gór Świętokrzyskich.
4 lipca
Pod Gibraltarem w katastrofie lotniczej ginie gen. Władysław Sikorski, Naczelny Wódz i premier rządu polskiego od 1939 r.
12/13 lipca
Pacyfikacje Michniowa. W ciągu dwóch dni Niemcy zamordowali łącznie 203 osoby (najmłodsza ofiara miała 9 dni).
Fot. Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskiej w Michniowie
19/20 sierpnia
Ściągnięte z zewnątrz niemieckie siły policyjne przeprowadziły w Końskich, z pomocą miejscowych formacji, masową akcję aresztowań na podstawie listy zawierającej 335 nazwisk, głównie miejscowej inteligencji. Uruchomienie akcji nastąpiło na żądanie zarządcy Eduarda Fittinga. Wśród aresztowanych było wielu członków Armii Krajowej, w sumie ok. 270 osób. Aresztowanych wywieziono do więzień w Kielcach i Radomiu, a następnie do niemieckich obozów koncentracyjnych. Aresztowania te przyczyniły się do rozbicia miejscowej konspiracji. Obozy przeżyło około 90 osób.
31 sierpnia /1 września
W nocy, w czwartą rocznicę wybuchu wojny, oddział partyzancki dowodzony przez ppor. Waldemara Szwieca „Robota" opanowuje Końskie, uwalniając aresztowanych z miejscowego więzienia. Strat własnych nie było, po stronie przeciwnika zabitych było 7 żandarmów i konfidentów.
Na pamiątkę tamtych dni, od 1984 r. w pierwszą sobotę i niedzielę najbliższej daty opanowania miasta obchodzona jest uroczystość „Koneckiego Września”.
4 września
Oddział „Robota” napada na pociąg i niemieckie wagony pod Wólką Plebańską. W wyniku akcji śmierć ponosi 16 żandarmów i część niemieckiej ochrony kolei. Po stronie polskiej ginie Rafał Niedzielski „Mocny” i Arkadij Wołkow.
Fot. Głaz pamięci Rafała Niedzielskiego i Arkadija Wołkowa (Wólka Plebańska)
13 września
Walka od Smarkowem z żandarmerią niemiecką. Giną w niej żołnierze Zgrupowania ppor. „Robota": Bogusław Modzerowski „Szczerba", Jerzy Ciszek „Gryf oraz Adam Wolf „Adaś".
16 września
Pacyfikacja Kornicy. 23 września w Baryczy rozstrzelano 16 osób, w tym 10 mieszkańców Kornicy. Ponadto 9 aresztowanych wywieziono do Oświęcimia (przeżyła jedna z nich).
14 października
Śmierć „Robota”. W wyniku zdrady pod Wielką Wsią ginie z rąk niemieckiej antypartyzanckiej brygady dowódca Zgrupowania ppor. cichociemny Waldemar Szwiec „Robot" oraz jego żołnierze: strz. Grażyna Śniadecka „Grażyna", strz. Piotr Downar „Azor", pchor. Stanisław Wolf „Staszek", strz. Jan Rychter „Jasiek". Aresztowanego ppor. Karola Niedzielskiego „Dobosza", kwatermistrza II Zgrupowania rozstrzelano wraz z innymi 13 grudnia 1943 r. w lesie pod Łopusznem. Po tych wydarzeniach następują dalsze akcje pacyfikacyjne pobliskich miejscowości, w tym w Piaskach.
Fot. Pomnik - miejsce śmierci Waldemara Szwieca "Robota" i jego żołnierzy (Wielka Wieś, przy drodze z Furmanowa)
7 listopada
W Rogowie ginie kpr. Jencz Tadeusz „Allan", żołnierz oddziału „Robota".
20 listopada
Komendant Główny AK gen. Tadeusz Komorowski „Bór" wydał rozkaz wykonania tzw. akcji „Burza", pomyślanej jako operacja wojskowa, mająca na celu podjęcie działań przeciw wojskom niemieckim, wycofującym się przez terytorium Polski w finałowym okresie wojny. Akcja „Burza" oznaczała mobilizacje oddziałów AK i formowania jednostek do odtwarzania sił zbrojnych.
Rok 1944
16 stycznia
Niemcy rozstrzeliwują w Pile dziesięciu więźniów.
1 lutego
Żandarmeria niemiecka morduje w Sołtykowie rodzinę kpr. Feliksa Janasa „Sołtyka".
13 kwietnia
Zamordowanie 11 partyzantów NSZ przez oddziały niemieckie w Rudzisku.
18 maja
Zdobycie Monte Cassino. Po pięciu miesiącach walk o wzgórze oddziały II Korpusu dowodzone przez gen. Władysława Andersa wkraczają do ruin klasztoru, biorą niemieckich jeńców i zatykają biało – czerwoną flagę na szczycie. Sukces pod Monte Cassino okupiony został bardzo dużymi stratami. Zginęło około tysiąca polskich oficerów i żołnierzy, a około trzech tysięcy zostało rannych. W walkach brali udział konecczanie.
29 maja
Likwidacja Eduarda Fittinga, zarządcy niemieckiego, wroga miejscowej ludności. W lasku Gawroniec (pomiędzy Modliszewicami i Proćwinem) w pobliżu jego siedziby wyrok na E. Fittingu wykonali żołnierze oddziału AK: dowódca akcji - Mieczysław Zasada „Wrzos”, Bolesław Niezgoda „Feluś”, Roman Jedyna „Sęp”, Tadeusz Krajewski „Grom”. Więcej w relacji Jana Zbigniewa Wroniszewskiego -www.zeszytykombatanckie.pl
5 czerwca
Oddział Armii Krajowej pod dowództwem komendanta Antoniego Hedy „Szarego" opanowuje miasto oraz rozbija koneckie więzienie uwalniając ok. 60 aresztowanych.
11 czerwca
Niemcy rozstrzelali 25 mężczyzn w kamieniołomie Depsyny k.Fidoru. Jednocześnie Niemcy wysłali polecenia rozstrzelania kolejnych 20 osób (więźniów z Końskich, Przedborza i wsi powiatu koneckiego) przebywających w więzieniu radomskim i obozie Gross Rosen.
16 czerwca
W walce z Niemcami, pod Jewłaszami (dzisiejsza Białoruś), ginie major Jan Piwnik „Ponury", dowódca Zgrupowań Partyzanckich AK w Górach Świętokrzyskich.
1 sierpnia, godz. 17.00
Rozpoczyna się Powstanie Warszawskie, trwające 63 dni. W powstaniu biorą udział także konecczanie.
22 lipca
Powstaje Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego (PKWN) – marionetkowy organ władzy wykonawczej pod kontrolą Józefa Stalina, którego celem było podporządkowanie Polski Związkowi Radzieckiemu.
26/27 sierpnia
Potyczka w Dziebałtowie. Zginęło 6 żołnierzy AK m.in. st. strz. Tadeusz Glier „Ryś”, strz. Romuald Lisowski „Lis”, st. strz. Czesław Oświeciński „Dzium”, strz. Stanisław Underlik „Wydra”.
2 – 3 września
Walki partyzanckie w obronie Radoszyc. Oddziałami AK dowodzi Antoni Heda „Szary”.
13 września
Walki pod Miedzierzą i Trawnikami. Oddziałami AK dowodzi Antoni Heda „Szary”.
26 września
Bitwa pod Stefanowem (koło Gielniowa). Oddziałami AK dowodzi mjr Rudolf Majewski "Leśniak". Niemcy palą wsie Stefanów i Budy.
2 października
Zakończenie Powstania Warszawskiego.
22 października
Śmierć cichociemnego - podpułkownika Leopolda Krizera „Czeremosza" podczas skoku na spadochronie w pobliżu Dziebałtowa.
27 października
Bitwa pod Białym Ługiem. Po stronie polskiej - 25 pułki piechoty, w tym oddziały AK cichociemnego - Adolfa Pilcha „Doliny”.
5 listopada
Bitwa pod Bokowem. Oddziałami AK dowodzi mjr Rudolf Majewski "Leśniak".
Bitwa w lasach niekłańskich- „Piekiełko”. Oddziałami AK dowodzi Antoni Heda „Szary”.
Fot. Pomnik bitwy w lasach niekłańskich -"Piekiełko" (Furmanów)
31 grudnia
Józef Stalin przekształca PKWN w Rząd Tymczasowy Rzeczypospolitej Polskiej z Edwardem Osóbką-Morawskim na czele.
Rok 1945
16 stycznia
Miasto Końskie zostaje wyzwolone przez 3 czołgi radzieckie pod dowództwem Michaiła Iwanowicza Esaułowa. Zaskoczeni Niemcy w błyskawicznym tempie wycofują się w okolice Żarnowa i Paradyża. Więcej w artykule: konskie.org
Wyzwolenie było pozorne, przyniosło bowiem władzę komunistów i falę represji wobec bohaterów Armii Krajowej i innych mieszkańców ziemi koneckiej.
16- 19 stycznia
"Kocioł w Ruskim Brodzie". Bitwa między oddziałami niemieckimi i radzieckimi. Więcej: www.konskie.org.pl/pieklo-w-kotle-ruskobrodzkim
19 stycznia
Rozkazem gen. Leopolda Okulickiego nastąpiło rozwiązanie Armii Krajowej.
27 stycznia
Zostaje wyzwolony niemiecki obóz koncentracyjny Auschwitz - Birkenau.
W 1945 r. liczba mieszkańców Końskich wynosi 6.907 osób.
Opracowano na podstawie:
Bogdan Faworski, Konecka nekropolia. Znaki czasu 1939-1945. Część I.
Chlebowski C.: Cztery z tysiąca
Heda A.: Wspomnienia „Szarego”
Jedynak M.: Robotowcy 1943
https://www.konskie.org.pl
http://kielce.wyborcza.pl/kielce/1,47262,12481465,Ale_historia__Wodz_III_Rzeszy_u_swoich_zolnierzy_w.html
http://akokregkielce.pl/konskie.html
http://pliki.umkonskie.pl/studium/studium_konskie_projekt_05_2017_tekst.pdf
https://pl.wikipedia.org/wiki/Henryk_Dobrza%C5%84ski
https://sztetl.org.pl/pl/miejscowosci/k/1041-konskie/116-miejsca-martyrologii/47117-getto-w-konskich
Jan Zb. Wroniszewski ps. “Znicz”, Zeszyt 36, http://zeszytykombatanckie.pl/jak-rzadzil-i-zginal-zbrodniarz-z-konskich/