KALENDARIUM II WOJNY ŚWIATOWEJ NA ZIEMI KONECKIEJ

Rok 1939  

W 1939 r. Końskie liczy ponad 11 tys. mieszkańców.  

1 września, godz. 4:45. 

Pancernik Schleswig-Holstein ostrzeliwuje Westerplatte. Od napaści wojsk niemieckich na Polskę rozpoczyna się II wojna światowa.  

Dla obrony terytoriów państwa polskiego utworzone zostają Armie Wojska Polskiego. Ziemia konecka znajduje się w obszarze działania oddziałów Armii „Prusy” (dowódca – gen. dyw. Stefan Dąb-Biernacki), w szczególności 36 Dywizji Piechoty.  

3 września 

Pierwszy nalot niemieckich samolotów na Końskie. Uszkodzony zostaje dworzec i tory kolejowe. Kolejne naloty odbywają się do  5 września. Ginie w nich ok. 60 osób.  Wśród ofiar m.in. nauczyciel Kazimierz Piesch uczący przed wojną w Gimnazjum w Końskich [obecnie mieści się tu I LO].

Zniszczeniu ulegają m.in. odlewnia „Słowianin" [U schyłku XIX wieku w Końskich w pobliskiej od siebie odległości powstały trzy odlewnie: Fabryka Odlewów Żelaznych i Emaliernia SŁOWIANIN, której właścicielami byli M. Hochberg i Ajzenberg, Fabryka Odlewów Żelaznych, Maszyn Rolniczych i Wentylatorów, której właścicielem był S. Kronenblum oraz Fabryka Odlewów Żelaznych i Zakłady Mechaniczne NEPTUN własność J.Mintza. Po wojnie fabryki połączono w KZO] oraz Fabryka Ceramiczna ELKA [właściciel Abram Lewin]  na ulicy Nowy Świat [obecnie Wjazdowa]. 

PROTOKOŁY KONECKIEGO MAGISTRATU (6.II - 22.III. 1937)

Źródło: Archiwum Państwowe w Kielcach

MAPA - KOŃSKIE I OKOLICE (1914)

Mapa Ziemi Koneckiej datowana na 1914 r.  

Źródło: Archiwum Państwowe w Przemyślu

ZARZĄDZENIA NIEMIECKIE (1939-1944)

Okupacja niemiecka to okres terroru i represji. Polacy mieli stać się społecznością bez tożsamości narodowej i kulturowej, pracującą dla okupanta. Żydów czekała eksterminacja. 

Poniżej galeria zarządzeń niemieckich skierowanych do mieszkańców ziemi koneckich, w tym dotyczące getta, kontyngentów, zakazu handlu, godziny policyjnej, listy zakładników itd.

Źródło: Archiwum Państwowe w Kielcach [https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/]

ROK 1945

16 stycznia 1945 roku żołnierze Armii Czerwonej odbiły Końskie z rąk niemieckiego okupanta.

Więcej o tym dniu w artykule konskie.naszemiasto.pl. 

Choć przez lata 16 stycznia 1945 r. był traktowany jako dzień „wyzwolenia” Końskich, nie budzi wątpliwości, że władze komunistyczne urządzały opanowane tereny w swoim totalitarnym duchu (funkcjonariuszem UB w Końskich został zbrodniarz Izrael Ajzenman). 

Niemniej, życie musiało toczyć się dalej („I spójrz, ziemia ciężka od krwi/Znowu urodzi nam zboża łan”).

Poniżej galeria obrazująca rzeczywistość w 1945 r. 

Źródło: Archiwum Państwowe w Kielcach [https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/]

SPIS MIESZKAŃCÓW I BUDYNKÓW KOŃSKICH (1943)

W marcu 1943 r. na żądanie niemieckiego okupanta przeprowadzono spis mieszkańców miasta Końskie.

Spis zawiera adresy mieszkańców, informacje o stacjonujących w lokalach Niemcach, domach „pożydowskich” (po likwidacji getta) oraz informacje o przeznaczeniu lokali na cele mieszkaniowe lub inne.

źródło: Archiwum Państwowe w Kielcach [akta miasta Końskie 21/528/0]

WYKAZY OSOBOWE Z CZASÓW OKUPACJI (1940)

Władze nazistowskich Niemiec gromadziły od początku II wojny światowej informacje na temat osób zamieszkujących okupowane tereny.

W archiwum państwowym w Kielcach pozostały z tego okresu rozmaite wykazy osobowe dotyczące mieszkańców Końskich i okolic: strażaków, prowadzących handel, kuźnie czy wyszynk, jak również osadników.

UKARANI ZA NIEZWOŻENIE DREWNA (1940)

Wśród dokumentów archiwum w Kielcach dotyczących akt miasta Końskie znajduje się wiele dokumentów władz niemieckich obrazujących codzienne życie mieszkańców powiatu pod okupacją.  

Na przykład w 1940 r. wydano nakazy karne na 31 „furmanów” w wysokości 100 zł za niewywiązanie się z obowiązków zwózki drzewa.  

Niedługo potem zgłoszono wniosek anulowania części kar w związku z wyjaśnieniami np. niektórzy ukarani zostali wezwani do budowy szosy Końskie – Przedbórz na żądanie firmy „Lenz”;  jeden z mieszkańców posiadał natomiast konia „zupełnie niezdolnego do wywózki drzewa”.  

Źródło: Archiwum Państwowe w Kielcach [nr zespołu 519, jednostka archiwalna 23 - Akta miasta Końskie]

WYKAZ KONECKICH REEMIGRANTÓW Z 1918 R.

W sierpniu 1918 r. władze austriackie nakazały sporządzenie wykazu przybyłych do Końskich uchodźców wojennych na potrzeby statystyki reemigracyjnej. 

Wykazy obejmują ponad 330 osób, głównie przybyłych z terenów Rosji, w okresie do 31 sierpnia 1918 r. 

Źródło: Archiwum Państwowe w Kielcach [nr zespołu 519, jednostka archiwalna 23 - Akta miasta Końskie]

SPIS DOMÓW NOWOWZNIESIONYCH (1914-1918)

Pod koniec I wojny światowej magistrat w Końskich dokonał spisu budynków mieszkalnych i gospodarczych wzniesionych w okresie 1914-1918. 

Źródło: Archiwum Państwowe w Kielcach [nr zespołu 519, jednostka archiwalna 199- Akta miasta Końskie]

WOLNE ZAWODY W KOŃSKICH (1935)

W 1935 r. urząd skarbowy w Końskich zobowiązał urząd miejski do sporządzenia listy osób wykonujących wolny zawód w Końskich. Sporządzono kilka list, w tym odręczny wykaz lekarzy weterynarii, dentystów i aptekarzy. 

Źródło: Archiwum Państwowe w Kielcach [nr zespołu 519, jednostka archiwalna 199- Akta miasta Końskie]

ZARZĄDZENIE DOSTAWY FURMANEK (GRUDZIEŃ 1939)

W grudniu 1939 okupant niemiecki zarządził zorganizowanie 80 sztuk furmanek celem przewozu i rozsypania tłucznia na drogę Bzinek (Skarżysko) – Końskie. 

Niestawiennictwo groziło karami, natomiast z kolejnych meldunków wynika, że i tak były trudności z realizacją zadania. Zobowiązani czasem nie stawiali się albo stawiali z opóźnieniem, były też skargi na ładowanie niepełnych wozów. 

Archiwum państwowe w Kielcach zawiera imienne listy mieszkańców okolicznych wsi m.in. Jeżów, Gracuch, Sierosławice, Dyszów, Kornica, wyznaczonych do przekazania furmanki i pracy przy budowie.

Źródło: Archiwum Państwowe w Kielcach [https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/]

KS. JAN WIŚNIEWSKI "DEKANAT KONECKI" (1913)

Biblioteka Cyfrowa UMCS udostępniła na swojej stronie internetowej dzieło z 1913 r. ks. Jana Wiśniewskiego „Dekanat konecki”. 

Ks. Jan Wiśniewski  (1876 - zm. 7 czerwca 1943 w Borkowicach) był duchownym rzymskokatolickim, kolekcjonerem i regionalistą. 

W 1913 został proboszczem w Borkowicach (powiat przysuski), gdzie założył bibliotekę. 

Opublikował wiele prac krajoznawczych i popularnonaukowych, m.in. 13 tomów opisów poszczególnych dekanatów diecezji sandomierskiej. 

Częścią dzieła jest „Dekanat konecki” obejmujący opisy miejscowości: Bliżyn, Borkowice, Chełmce, Chlewiska, Ćmińsko, Czarna, Czermno, Fałków, Gowarczów, Grzymałków, Kazanów, Końskie, Lipa, Miedzierza, Mnin, Mniów, Niekłań, Odrowąż, Piekoszów, Pilczyca, Przedbórz, Radoszyce, Skotniki, Stanowiska, Strawczyn, Suchedniów, Szydłowiec, Tumlin, Wysoka, Zagnańsk, Żeleźnica.

Zobacz: "Dekanat konecki"

GOWARCZÓW W WYCINKACH PRASOWYCH (1860-1937)

Kurjer Warszawski. R.72, nr 263 (22 września 1892)

Dyrekcja główna Towarzystwa kredytowego ziemskiego podaje do wiadomości publicznej, że następujące dobra ziemskie, przysądzone na własność Towarzystwu kredytowemu ziemskiemu, są do sprzedania: 

3) Gowarczów, składające się z folwarków Gowarczów Praga, Ludwinów i Giełzów; położone w gubernji radomskiej, powiecie końskim, gminie Gowarczów; zawierające przestrzeni mor. 4,707 pr. 73; nieumorzona pożyczka Towarzystwa, obliczona po włącznie ratę poborową 1—1892 r. wynosi rs. 32,301 kop. 3G; należności Towarzystwa, po termin niniejszego ogłoszenia do zapłaty przypadające, wynoszą rs. 7,918 kop. 66.

NIEKŁAŃ/CZARNIECKA GÓRA. Z wrażeń letniej wycieczki (1891)

Kurier Warszawski. R.71, nr 214 (5 sierpnia 1891) zawiera obszerną relację korespondenta gazety - Czesława Jankowskiego z pobytu w Niekłaniu.  

W relacji pojawia się postać dr Michała Misiewicza z Łodzi, który w 1891 r. założył uzdrowisko w Czarnieckiej Górze.  

"Na początku był las. Niektórzy powiadają włók 600, inni 400, oględniejsi, krakowskim targiem, nie idą po za włók 300—zawsze jednak piękny kawał liściasto-igłowego zadrzewienia leżał i leży dotąd na północy Kielc, ale już w granicach guberni radomskiej. A wśród lasów owych wegetował na bożej opiece majątek piękny, pięknie też odłużony, racjonalnie zaś nie eksploatowany wcale. Aż oto, wracający ze studiów zagranicznych pojawił się w okolicy tutejszej dzisiejszy dziedzic Niekłania, człowiek energiczny, wolą żelazną i pracowitością niezwykłą obdarzony, Ludwik hr. Plater.